Ιστορία Ε΄Δημοτικού
"Στα βυζαντινά χρόνια"
Ε. Η μεγάλη ακμή του Βυζαντινού κράτους
 Τη σχολική χρονιά 2018-19 σκέφτηκα να αλλάξω τον τρόπο διδασκαλίας της 5ης ενότητας της Ιστορίας, "Η μεγάλη ακμή του βυζαντινού κράτους" για να κεντρίσω το ενδιαφέρον των παιδιών. Αποφάσισα λοιπόν να αξιοποιήσω κάποιες από τις αρχές της ανεστραμμένης τάξης με τη διερευνητική μάθηση στο σχολείο.  
 Αφού ενημερώθηκαν οι γονείς, ζήτησα από τα παιδιά να μελετούν πλέον στο σπίτι τους το μάθημα, το σχεδιάγραμμα και τις πηγές, που κανονικά θα διδάσκονταν στο σχολείο. Τους τόνισα ότι δεν έπρεπε να μαθαίνουν κάτι από έξω, αλλά να διαβάζουν τα κείμενα. Επίσης τους εξήγησα ότι στο σχολείο θα ασχολούνταν με φύλλα εργασίας και δραστηριότητες, που θα βασίζονταν στο μάθημα της ημέρας. 

Κεφ. 23ο: Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται

 Στόχοι του πρώτου μαθήματος της ενότητας ήταν οι μαθητές να εντοπίσουν τις αιτίες των εσωτερικών προβλημάτων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά τον 8ο αιώνα μ.Χ και τα μέτρα που πήραν οι Ίσαυροι αυτοκράτορες για να τα αντιμετωπίσουν. 
 Τα παιδιά χωρίστηκαν σε δυάδες και με τη βοήθεια του σχολικού βιβλίου δούλεψαν πάνω στο φύλλο εργασίας που τους μοιράστηκε. Όταν ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες, αξιοποιήσαμε την παρουσίαση του μαθήματος για μια συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης. Εκεί συνδυάσαμε τις γνώσεις που αποκτήσαμε από το μάθημα, με αυτές από το πρόγραμμα της τοπικής ιστορίας και τη σημερινή εποχή.
 Στη συνέχεια τα παιδιά χωρίστηκαν σε ρόλους και αναπαράστησαν μια δίκη σε ένα δικαστήριο του Βυζαντίου και σε ένα χωριό της μεσαιωνικής Ευρώπης. Με τη δραματοποίηση τα παιδιά αντιλήφθηκαν τη χρησιμότητα των νόμων, την ανάγκη για ανεξαρτησία της δικαιοσύνης καθώς και την αυθαιρεσία των δυνατών, όταν δεν ελέγχονται από την κεντρική διοίκηση.  

Κεφ. 24ο: Η κρίση της εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς

 Στόχοι του μαθήματος ήταν οι μαθητές να εντοπίσουν τις αιτίες που οδήγησαν στη διαμάχη της εικονομαχίας, να αντιληφθούν τις διαφορετικές προσεγγίσεις που υπήρχαν (εικονομάχοι-εικονολάτρες) και να κατανοήσουν τις συνέπειες του θρησκευτικού διχασμού.
 Τα παιδιά χωρίστηκαν πάλι σε δυάδες και  δούλεψαν πάνω στο φύλλο εργασίας που είχαν μπροστά τους. Όταν ολοκλήρωσαν τις δραστη-ριότητες, συζητήσαμε στην τάξη για τον θρησκευτικό φανατισμό που υπάρχει σήμερα σε διάφορα μέρη του κόσμου.
​ Στη συνέχεια χωρίσαμε με μια χαρτο-ταινία την τάξη στη μέση και τοποθετήσαμε στις δύο πλευρές δύο πινακίδες με την ένδειξη "συμφωνώ" και "διαφωνώ". Σκοπός μας ήταν να διεξάγουμε ένα ιδιόμορφο debate με στοιχεία από το μάθημα.
 Τα παιδιά άκουγαν μια πρόταση και ανάλογα με το αν διαφωνούσαν ή συμφωνούσαν διάλεγαν πλευρά. Αν ήταν πολύ σίγουροι για την απόφασή τους, κάθονταν μακριά από τη γραμμή. Αν αμφιταλαντεύονταν, στέκονταν κοντά στη γραμμή. Κανείς δεν επιτρεπόταν να σταθεί πάνω στη γραμμή, καθώς όλοι έπρεπε να διαλέξουν πλευρά.
 Όταν ήταν έτοιμα, ρωτούσα για ποιον λόγο επέλεξαν τη συγκεκριμένη θέση. Μετά τις απαντήσεις έδινα το δικαίωμα σε όλους ήθελαν να αλλάξουν θέση. Αν κάποιοι άλλαζαν πλευρά, έπρεπε να δικαιολογήσουν την απόφασή τους. Έπειτα συνεχίζαμε τη δραστηριότητα με τις επόμενες προτάσεις.

Κεφ. 25ο: Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του

 Στόχοι του μαθήματος ήταν οι μαθητές να εντοπίσουν τα μέτρα που πήραν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες για να αντιμετωπίσουν τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα του κράτους και να αντιληφθούν τους λόγους για τους οποίους η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως "η χρυσή εποχή του Βυζαντίου".
 Τα παιδιά εργάστηκαν σε δυάδες πάνω στο φύλλο εργασίας που τους μοιράστηκε. Όταν ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες, οι ομάδες κάθισαν ανά δύο στο κεντρικό τραπέζι που υπήρχε στην τάξη και συζήτησαν τις απαντήσεις τους, ανταλλάσσοντας έτσι απόψεις για το μάθημα. Στη συνέχεια αξιοποιήσαμε την παρουσίαση του μαθήματος για μια συζήτηση στην τάξη.

Κεφ. 26ο: Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη
​ των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών

 Στόχοι του μαθήματος ήταν οι μαθητές να γνωρίσουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Κωνσταντινούπολης, να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές, να αντιληφθούν τη χρησιμότητα των αρχαίων ελληνικών, να εντοπίσουν τους ρυθμούς των εκκλησιών, να συσχετίσουν τις γνώσεις που απέκτησαν με το σήμερα και να κατανοήσουν την έκταση της ανάπτυξης των γραμμάτων και των τεχνών εκείνης της περιόδου.
 Τα παιδιά χωρίστηκαν για ακόμα μια φορά σε δυάδες και με τη βοήθεια του σχολικού βιβλίου και των σχεδιαγραμμάτων δούλεψαν πάνω στο φύλλο εργασίας του μαθήματος. Αρχικά έφτιαξαν ένα ημερήσιο πρόγραμμα μαθημάτων για το Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας και έπειτα εντόπισαν τους ρυθμούς των εκκλησιών αξιοποιώντας το εποπτικό υλικό που είχαν στη διάθεσή τους. Οι δραστηριότητες έκλεισαν με μια ανακεφαλαίωση στην ολομέλεια της τάξης.

Κεφ. 27ο: Η καθημερινή ζωή στην ύπαιθρο στα χρόνια των Ισαύρων και των Μακεδόνων

 Στόχοι του μαθήματος ήταν οι μαθητές να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές στον τρόπο ζωής των μικροϊδιοκτητών και των γαιοκτημόνων την εποχή του Βυζαντίου, να αντιληφθούν την κοινωνική θέση της γυναίκας στη βυζαντινή κοινωνία και να κατανοήσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στα επαγγέλματα εκείνης της εποχής με τα σημερινά.
 Τα παιδιά χωρίστηκαν για τελευταία φορά σε δυάδες και δούλεψαν πάνω στο φύλλο εργασίας που είχαν στη διάθεσή τους. Όταν ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες κατασκεύασαν με κουτιά από παπούτσια και πλαστελίνες ένα δωμάτιο από ένα βυζαντινό αρχοντικό της εποχής. Οι δραστηριότητες έκλεισαν με μια ανακεφαλαίωση στην ολομέλεια της τάξης.

Επανάληψη - αξιολόγηση ενότητας

 Ολοκληρώνοντας την ενότητα ξεκινήσαμε την επανάληψη, ώστε να γράψουμε το επαναληπτικό διαγώνισμα. Η επανάληψη όμως ήταν λίγο διαφορετική από τη συνηθισμένη. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε τετράδες και με τη βοήθεια του βιβλίου και των σχεδιαγραμμάτων έβγαλαν μόνα τους τις ερωτήσεις του διαγωνίσματος. Για να υπάρχει μια ομοιομορφία στις ασκήσεις, είχαν ένα φύλλο εργασίας, όπου κατέγραφαν τις ερωτήσεις ανάλογα με τον τύπο που ζητούσα (σωστό-λάθος, πολλαπλών επιλογών, ανάπτυξης, αντιστοίχισης και σταυρόλεξο). Όταν ολοκλήρωσαν τη δραστηριότητα, συμπληρώσαμε όλοι μαζί το επαναληπτικό σταυρόλεξο που τους μοιράστηκε.
 Την ημέρα του επαναληπτικού διαγωνίσματος μοιράστηκε στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας που περιείχε ασκήσεις από αυτές που τα ίδια είχαν προτείνει. Η μόνη προσθήκη που έγινε από εμένα ήταν μια ερώτηση "Σωστού ή Λάθους" και μία ανάπτυξης, η οποία αφορούσε τον νόμο του "Αλληλέγγυου". 
 Αφού διάβασα τις απαντήσεις, σημείωσα με έναν αστερίσκο τα λάθη και τα επέστρεψα στα παιδιά. Έπειτα ζήτησα από όλους να ανοίξουν τα βιβλία και να διορθώσουν τα λάθη τους. Για να έχουν κίνητρο, τους ενημέρωσα ότι όποιος το κάνει σωστά, τότε θα ανεβάσει τον τελικό του βαθμό κατά μια μονάδα. Αν δηλαδή κάποιος είχε γράψει 8, θα έπαιρνε 9, αν είχε 9, θα έπαιρνε 10, ενώ όσα είχαν 5 ή 6 ή 7 θα έπαιρναν 8. Τα παιδιά στρώθηκαν αμέσως στη δουλειά και σχεδόν όλα διόρθωσαν τα λάθη τους. Με αυτόν τον τρόπο έγινε μια μικρή εξατομικευμένη ανατροφοδότηση στις βασικές γνώσεις της ενότητας. 

Διευκρινήσεις - συμβουλές για τη διδακτική προσέγγιση

  • Διαλέγουμε από την αρχή της χρονιάς την ενότητα ή τα μαθήματα της Ιστορίας, τα οποία θα προσεγγίσουμε με τη συγκεκριμένη διδακτική.
  • Ενημερώνουμε δια ζώσης τους γονείς - κηδεμόνες των μαθητών μας για την αλλαγή του τρόπου της διδασκαλίας του μαθήματος. Αν είναι η δεύτερη χρονιά που συνεργαζόμαστε μαζί τους και έχουμε καλή σχέση, μπορούμε να τους στείλουμε μια ενημερωτική επιστολή. ​
  • Τα φύλλα εργασίας καλό είναι να συνδέονται με τη σημερινή εποχή ή και με προγράμματα που δουλεύουμε στην τάξη. Επίσης πρέπει να περιέχουν στοιχεία που να καλλιεργούν τον διάλογο και την κριτική σκέψη.
  • Τα παιδιά δουλεύουν σε διαφορετικές δυάδες κάθε φορά. Κάποιες φορές οι δυάδες γίνονται τετράδες, καθώς, όταν τελειώνουν τα φύλλα εργασίας, συζητούν μεταξύ τους τις απαντήσεις.
  • Αν μια ομάδα χρειάζεται βοήθεια, ζητάμε από κάποια παιδιά που έχουν ολοκληρώσει την εργασία τους, να βοηθήσουν λέγοντας τη γνώμη τους. Επεμβαίνουμε μόνο όταν κρίνουμε ότι είναι απαραίτητο. 
  • Μόλις ολοκληρώσουν οι ομάδες τα φύλλα εργασίας, συζητάμε στην ολομέλεια της τάξης τις απαντήσεις τους αξιοποιώντας πάντα την παρουσίαση του μαθήματος. Αν υπάρχει λάθος, το διορθώνουν. Είναι απαραίτητη η σύνοψη, μια και υπάρχουν παιδιά που δεν συνεργάζονται καλά μεταξύ τους ή δεν κάνουν τους απαραίτητους συσχετισμούς.
  • Αν είναι η πρώτη φορά που θα προσεγγίσουμε την Ιστορία με αυτόν τον τρόπο, ίσως είναι καλύτερο να επιλέξουμε ένα ή δύο μαθήματα, για να μην πελαγώσουμε. Θεωρώ ότι τα μαθήματα που προσφέρονται για κάτι τέτοιο, είναι όλα όσα αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων του Βυζαντίου.
  • Δεν μπορούμε να καλύψουμε όλη την ύλη με τη συγκεκριμένη μέθοδο, καθώς είναι χρονοβόρα και τα παιδιά μετά από ένα σημείο κουράζονται. Είναι ιδανική για μια αλλαγή από τη ρουτίνα του μαθήματος. 
  • Τέλος, έχετε υπόψη σας ότι τα παιδιά στην αρχή δυσκολεύονται και χρειάζονται χρόνο για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή από την πλευρά του εκπαιδευτικού.