Τη σχολική χρονιά 2017-18 μαζί με τις συναδέλφους κα Καραλή Αθηνά και κα Σταυριανουδάκη Αλεξία υλοποιήσαμε το καινοτόμο πρόγραμμα "Λιβαδειά - Θεσπιές, έξι ώρες δρόμος" στα πλαίσια της τοπικής Ιστορίας. Στις δραστηριότητες συμμετείχαν 15 παιδιά από το 2ο τμήμα της Δ΄τάξης του 6ου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδειάς, ενώ η εκπαιδευτική επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών χρηματοδοτήθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας.
Ενδεικτικοί στόχοι του προγράμματος ήταν τα παιδιά να γνωρίσουν τις πόλεις - κράτη της αρχαίας Βοιωτίας, να αντιληθφούν την έννοια του "Κοινού των Βοιωτών", να διερευνήσουν την επίδραση του περιβάλλοντος και της γεωγραφικής θέσης της Βοιωτίας στη εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων, να γνωρίσουν τους μύθους που σχετίζονται με το νομό μας, να αναπτύξουν δεξιότητες στην επεξεργασία και καταγραφή πληροφοριών, να καλλιεργήσουν κλίμα ομαδικότητας και συνεργασίας και να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους.
Για την υλοποίησή του στηριχθήκαμε στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας και στην ενεργητική και βιωματική μέθοδο εργασίας, ενώ το πρόγραμμα συνδυάστηκε με εκπαιδευτικές επισκέψεις και δράσεις φιλαναγνωσίας.
Ενδεικτικοί στόχοι του προγράμματος ήταν τα παιδιά να γνωρίσουν τις πόλεις - κράτη της αρχαίας Βοιωτίας, να αντιληθφούν την έννοια του "Κοινού των Βοιωτών", να διερευνήσουν την επίδραση του περιβάλλοντος και της γεωγραφικής θέσης της Βοιωτίας στη εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων, να γνωρίσουν τους μύθους που σχετίζονται με το νομό μας, να αναπτύξουν δεξιότητες στην επεξεργασία και καταγραφή πληροφοριών, να καλλιεργήσουν κλίμα ομαδικότητας και συνεργασίας και να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους.
Για την υλοποίησή του στηριχθήκαμε στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας και στην ενεργητική και βιωματική μέθοδο εργασίας, ενώ το πρόγραμμα συνδυάστηκε με εκπαιδευτικές επισκέψεις και δράσεις φιλαναγνωσίας.
Οι πρώτες δραστηριότητες αφορούσαν την αρχαία πόλη των Θεσπιών και την Κοιλάδα των Μουσών στην Άσκρη. Για την υλοποίησή τους δανειστήκαμε τη μουσειοσκευή "Το χωμάτινο βιβλίο των Θεσπιών" από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.
Τα παιδιά μέσα από βιωματικές δράσεις έμαθαν για την αρχαία πόλη - κράτος των Θεσπιών, για τον τρόπο που γίνεται μια ανασκαφή και για την κοιλάδα των Μουσών στην Άσκρη, όπου οι αρχαίοι πίστευαν ότι κατοικούσαν οι 9 Μούσες, προστάτιδες των Τεχνών και των Επιστημών. Περισσότερες πληροφορίες για τη μουσειοσκευή και τις δράσεις μας εδώ.
Η επόμενη αρχαία βοιωτική πόλη με την οποία ασχοληθήκαμε ήταν η Χαιρώνεια. Μέσα από τις πηγές και τα φύλλα εργασίας συζητήσαμε για την ιστορία της, τα ήθη και τα έθιμά της, μιλήσαμε για την μάχη που έγινε το 338 π.Χ. ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Αθηναίους με τους Θηβαίους, ενώ γνωρίσαμε και τον αρχαίο ιστορικό Πλούταρχο, ο οποίος καταγόταν από την περιοχή.
Ολοκληρώνοντας τα φύλλα εργασίας συζητήσαμε στην τάξη για την πόλη της Χαιρώνειας και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα έγραψε πέντε λέξεις κλειδιά για την κοντινή μας πόλη και ζωγράφισε κάτι από όσα κάναμε στην τάξη. |
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες, αλλά και μυστηριώδεις αρχαίες βοιωτικές πόλεις με τις οποίες ασχοληθήκαμε ήταν η Λιβαδειά. Ενώ είναι η πόλη στην οποία κατοικούμε, γνωρίζουμε πολύ λίγα για την αρχαία ιστορία της. Δυστυχώς οι πηγές που υπάρχουν είναι ελάχιστες, ενώ ακόμα πιο σπάνια είναι τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών, μια και η σύγχρονη πόλη έχει αναπτυχθεί πάνω από την αρχαία.
Παρά τις δυσκολίες που υπήρχαν, συζητήσαμε για τον Τροφώνιο και τον Αγαμήδη, το φημισμένο Τροφώνιο μαντείο και τον ναό του Βασιλέως Διός. |
Αφού εντυπωσιαστήκαμε από τα μυστικά της πόλης μας, στραφήκαμε σε κοντινές αρχαίες πόλεις που κρύβουν πολλές εκπλήξεις! Σειρά αυτή τη φορά είχαν η Άμβροσσος, η Στείριδα, ο Μεδεώνας, το Φλυγόνιο, και η Αντίκυρα. Πρόκειται για πέντε πόλεις που στην αρχαιότητα ανήκαν στο "Κοινό της Φωκίδας", ήταν δηλαδή φωκικές πόλεις και όχι βοιωτικές, όπως συμβαίνει σήμερα. |
Άμβροσσος |
Στείριδα |
Μεδεώνας |
Φλυγόνιο |
Αντίκυρα |
Αν θέλουμε να ταυτίσουμε αυτές τις πόλεις με τις σημερινές, θα λέγαμε ότι η Άμβροσσος είναι το Δίστομο, η Στείριδα είναι το Στείρι, η Αντίκυρα είναι η σημερινή Αντίκυρα, ο Μεδεώνας ήταν πίσω από το σημερινό εργαστάσιο του Αλουμινίου στα Άσπρα Σπίτια, ενώ το Φλυγόνιο είναι μάλλον το σημερινό χωριό του Κυριακίου.
Μια από τις πιο σημαντικές πόλεις αρχαίες πόλεις του νομού μας είναι η Θήβα. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή στα μυκηναϊκά χρόνια, ενώ μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια πρωταγωνιστούσε στα ιστορικά γεγονότα με αποκορύφωμα την περίοδο του Επαμεινώνδα και του Πελοπίδα, όπου αναδείχθηκε για μια δεκαετία σχεδόν ως η ηγέτιδα πόλη του ελληνικού χώρου.
Πέρα από τα ιστορικά στοιχεία ασχοληθήκαμε και με τον μυθολογικό κύκλο που συνδέεται με αυτήν, όπως τον Ηρακλή, τον Διόνυσο, τον Κάδμο και τον Οιδίποδα. Τέλος ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στο Καβείριο, που βρίσκεται λίγο έξω από τη σημερινή πόλη της Θήβας. |
Ολοκληρώνοντας τις δραστηριότητές μας συζητήσαμε στην ολομέλεια της τάξης για την αρχαία Θήβα. Έπειτα σημειώσαμε τις απαραίτητες λέξεις κλειδιά και ζωγραφίσαμε κάτι από όσα γνωρίσαμε.
|
|
Εκπαιδευτική επίσκεψη
Οι δραστηριότητές μας για τη Θήβα συνεχίστηκαν με την εκπαιδευτική επίσκεψη που διοργανώσαμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Η συγκεκριμένη επίσκεψη χρηματοδοτήθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας στα πλαίσια προγράμματος για την προώθηση της Τοπικής Ιστορίας.
|
Μετά τη Θήβα επιστρέψαμε στις πιο κοντινές μας πόλεις. Ασχοληθήκαμε λοιπόν με τις Αλαλκομενές στις οποίες σύμφωνα με την παράδοση γεννήθηκε η θεά Αθηνά από το κεφάλι του Δία, την Κορώνεια και την Ογχηστό που ήταν τα δύο θρησκευτικά κέντρα του "Κοινού των Βοιωτών", την Αλίαρτο και την Άσκρη από την οποία καταγόταν ο Ησίοδος και λατρεύονταν οι 9 Μούσες.
Τέλος έγινε αναφορά και σε δύο ακόμα πόλεις που ανήκαν στην αρχαία Φωκίδα και σήμερα βρίσκονται στο νομό Βοιωτίας, τον Πανοπέα και την Δαυλίδα. Από τον Πανοπέα, που είναι ο σημερινός Άγιος Βλάσιος, καταγόταν ο Επειός, ο κατασκευαστής του Δούρειου Ίππου και εκεί προσάραξε η βάρκα του Δευκαλίωνα μετά τον κατακλυσμό. Η Δαυλίδα είναι η σημερινή Δαύλεια στην οποία συνεδρίαζε το "Κοινό των Φωκέων" και λίγο έξω από την πόλη ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του, τον Λάιο. |
|
Στις συγκεκριμένες πόλεις αλλάξαμε τον τρόπο με τον οποίο δουλεύαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Δημιουργήθηκαν νέες ομάδες των δύο ατόμων, οι οποίες επέλεξαν να εργαστούν πάνω σε μια πόλη. Όταν η κάθε ομάδα ολοκλήρωνε τις δραστηριότητές της, παρουσίαζε στην ολομέλεια της τάξης την εργασία της.
|
Ολοκληρώνοντας τις πόλεις που βρίσκονταν στις δυτικές όχθες της λίμνης Κωπαΐδας, είπαμε να ασχοληθούμε με τις πιο μακρινές πόλεις της αρχαίας Βοιωτίας και συγκεκριμένα αυτές που είτε συνόρευαν με τον νομό Αττικής είτε βρέχονταν από τον Κορινθιακό κόλπο.
Σειρά λοιπόν είχαν οι περίφημες Πλαταιές, που είχαν αποχωρήσει από το "Κοινό των Βοιωτών" με τη βοήθεια των Αθηναίων και για αυτό υπήρχε μόνιμη έχθρα με τους Θηβαίους. Θυμίζουμε ότι οι Πλαταιές είχαν βοηθήσει τους Αθηναίους στη μάχη του Μαραθώνα εναντίον των Περσών (490 π.Χ.), ενώ λόγω της μάχης των Πλαταιών (479 π.Χ.) είχαν ανακηρυχθεί "Ιερή Πόλη" από τους υπόλοιπους Έλληνες. Βέβαια αυτό δεν εμπόδισε τους Θηβαίους και τους Σπαρτιάτες να την καταστρέψουν κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Ακόμα μια σημαντική πόλη της περιοχής ήταν η Τανάγρα, που σήμερα είναι γνωστή για τις "Ταναγραίες κόρες" τα μοναδικά αυτά πήλινα αγαλματίδια που απεικονίζουν γυναίκες σε διάφορες μορφές. Ασχοληθήκαμε ακόμα με τη Θίσβη, που οι κάτοικοί της είχαν φτιάξει μεγάλα αποστραγγιστικά έργα στην πεδιάδα της περιοχής, τις Κορσιαί, τα Λεύκτρα όπου έγινε η περίφημη μάχη ανάμεσα στους Θηβαίους και τους Σπαρτιάτες, την Εύτρησις που υπήρχε μαντείο του Απόλλωνα και τις παραλιακές πόλεις της Τίφας, που είχε διπλή πύλη στο τείχος της, την Κρεύση, το Δήλιο (το σημερινό Δήλεσι), που έγινε η περίφημη μάχη του Πελοποννησιακού πολέμου και οι Θεσπιείς ύψωσαν ένα λιοντάρι στον τύμβο των νεκρών πολεμιστών τους και την Αυλίδα από όπου αναχώρησε ο στόλος των Αχαιών για τον πόλεμο της Τροίας. |
Αφού τα παιδιά μελέτησαν το υλικό των φακέλων, χωρίστηκαν σε νέες ομάδες των δύο ατόμων και ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες γράφοντας τις λέξεις κλειδιά και φτιάχνοντας ζωγραφιές.
Μετά τις πόλεις που βρίσκονταν στα σύνορα με τον νομό της Αττικής ή βρέχονταν από τον Κορινθιακό κόλπο, επιστρέψαμε στα μέρη μας και ασχοληθήκαμε με την πιο ιστορική πόλη της περιοχής μας, τον Ορχομενό. Μιλήσαμε για τον Αθάμαντα και τα παιδιά του, τον Φρίξο και την Έλλη, για τον Θολωτό Τάφο του Μινύα, το αρχαίο θέατρο της πόλης και για την λατρεία των 3 Χαρίτων.
Τέλος αναφερθήκαμε στην Ακρόπολη του Γλα, που είναι η μεγαλύτερη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδας με έκταση 200 στρεμμάτων και στη χαμένη πόλη της Τεγύρας, όπου στην αρχαιότητα υπήρχε ένα πολύ σημαντικό μαντείο του θεού Απόλλωνα. |
Αφού τα παιδιά μελέτησαν το υλικό των φακέλων, συζήτησαν στην ολομέλεια της τάξης για τις τρεις πόλεις και ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες γράφοντας τις λέξεις κλειδιά και φτιάχνοντας ζωγραφιές.
Ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα "Λιβαδειά - Θεσπιές, έξι ώρες δρόμος" ασχοληθήκαμε με το Ακραίφνιο στο οποίο υπήρχε σημαντικός ναός και μαντείο προς τιμήν του θεού Απόλλωνα καθώς και με τις μικρότερες πόλεις που υπήρχαν στην αρχαία Βοιωτία. Από αυτές ξεχωρίζουμε τις Ερυθρές που σήμερα ανήκουν στον νομό Αττικής, τη Μυκαλησσό που πήρε το όνομά της από τον βρυχηθμό της αγελάδας που ακολουθούσε ο Κάδμος, τις Κώπες από τις οποίες πήρε το όνομά της η λίμνη Κωπαΐδα, το Άρμα όπου έπεσε σε ένα χάσμα το άρμα του Αμφιάραου από τον κεραυνό του Δία, τη Λάρυμνα που σήμερα ανήκει στο νομό Φθιώτιδας και την Ύηττο που υπήρχε σημαντικός ναός προς τιμήν του Ηρακλή.
|
Αφού τα παιδιά μελέτησαν το υλικό των φακέλων, έγραψαν λέξεις - κλειδιά, ζωγράφισαν την πόλη τους και παρουσίασαν στην ολομέλεια της τάξης την εργασία τους.
Υ.Γ. Η ζωγραφιά για την πόλη των Θεσπιών έγινε στο τέλος των δραστηριοτήτων.
Κατά τη διάρκεια του προγράμματος δημιουργήσαμε στην τάξη έναν τρισδιάστατο χάρτη με τις ταυτότητες των αρχαίων πόλεων της Βοιωτίας. Οι ταυτότητες των πόλεων περιείχαν τις λέξεις - κλειδιά, που συγκεντρώναμε όλη τη χρονιά και μια ή περισσότερες φωτογραφίες από τα αρχαία ευρήματα των περιοχών.
Επειδή τα παιδιά ήθελαν να βλέπουν τις εργασίες τους και από το σπίτι, δημιουργήσαμε προς το τέλος του προγράμματος και έναν ψηφιακό χάρτη, όπου μεταφορτώσαμε τις ζωγραφιές μας και γράψαμε μικρά κείμενα με τις απαραίτητες πληροφορίες για τις αρχαίες πόλεις που μελετήσαμε.
Επειδή τα παιδιά ήθελαν να βλέπουν τις εργασίες τους και από το σπίτι, δημιουργήσαμε προς το τέλος του προγράμματος και έναν ψηφιακό χάρτη, όπου μεταφορτώσαμε τις ζωγραφιές μας και γράψαμε μικρά κείμενα με τις απαραίτητες πληροφορίες για τις αρχαίες πόλεις που μελετήσαμε.
Καθώς αναρωτιόμασταν πώς αλλιώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τις λέξεις - κλειδιά και τις ζωγραφιές από το πρόγραμμα, σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με πληροφορίες για τις πόλεις της αρχαίας Βοιωτίας. Συζητώντας την ιδέα σε συμβούλιο της τάξης καταλήξαμε να φτιάξουμε τα εξής 5 ενημερωτικά φυλλάδια:
Τα ενημερωτικά φυλλάδια προωθήθηκαν στην Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων του νομού Βοιωτίας, ώστε να διανεμηθούν σε όλα τα σχολεία της περιοχής μας.
|
Το πρόγραμμα κατά τη διάρκειά του συνδέθηκε και με δράσεις φιλαναγνωσίας. Συγκεκριμένα τοποθετήθηκαν στη βιβλιοθήκη της τάξης βιβλία με ιστορίες από τη μυθολογία της περιοχής, συνδιοργανώθηκε με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς παρουσίαση του βιβλίου "Το αίνιγμα της Σφίγγας" από τον συγγραφέα του, κ. Κώστα Πούλο και γράψαμε φανταστικές ιστορίες με τη βοήθεια των λέξεων - κλειδιών και των ταυτοτήτων των πόλεων.
Οι ιστορίες μας εικονογραφήθηκαν και αφού δαχτυλογραφήθηκαν, δημοσιεύθηκαν σε ένα έντυπο το οποίο ονομάστηκε "Οι περιπέτειες του Θεσπιγένη στην αρχαία Βοιωτία". Το έντυπο αφού φωτοτυπήθηκε, μοιράστηκε στους μαθητές μαζί με τα ενημερωτικά φυλλάδια και τοποθετήθηκε από ένα αντίγραφό του στη βιβλιοθήκη της τάξης και στην κεντρική σχολική βιβλιοθήκη.
Ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα θελήσαμε να παίξουμε κάποια παιχνίδια με τα παιδιά για να εμπεδώσουν με βιωματικό τρόπο όσα είχαμε δουλέψει στην τάξη. Έτσι αξιοποιήσαμε τις ταυτότητες των πόλεων από τον χάρτη για να παίξουμε το "Ταμπού αλλιώς", όπου τα παιδιά χρησιμοποιώντας τις λέξεις - κλειδιά προσπαθούσαν να περιγράψουν την πόλη στην οποία αναφέρονταν. Σχεδιάσαμε επίσης ένα παιχνίδι μνήμης, όπου τα παιδιά έπρεπε να αντιστοιχίσουν τις καρτέλες των πόλεων με τις αντίστοιχες καρτέλες με τις λέξεις - κλειδιά και τέλος δημιουργήσαμε ένα παιχνίδι ερωτήσεων σε περιβάλλον Scratch.
Λίγο πριν κλείσουμε για τις διακοπές του καλοκαιριού διοργανώσαμε μια μικρή εκδήλωση στο σχολείο όπου παρουσιάσαμε το πρόγραμμα στους γονείς - κηδεμόνες των μαθητών μας. Τα παιδιά παρουσίασαν στους γονείς τους κάποιες από τις πόλεις της αρχαίας Βοιωτίας, τους διάβασαν τις ιστορίες που έγραψαν και έπαιξαν μαζί τους παιχνίδια. |
|
Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε και στην Ημερίδα "Παρουσιάσεις Σχεδίων Εργασίας Ευέλικτης Ζώνης και Καινοτόμων Δραστηριοτήτων Σχολικού Έτους 2017 - 2018" που συνδιοργάνωσαν οι Σχολικές Σύμβουλοι της περιοχής σε συνεργασία με την Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Βοιωτίας στις 19/06/2018.
|
Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε και στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας & Εκπαίδευσης με θέμα: «Τοπική Ιστορία και Εκπαίδευση: αναπτύσσοντας μια οργανική και αποτελεσματική σχέση μεταξύ τους», που συνδιοργάνωναν στις 22-24 Νοεμβρίου 2019 στη Λαμία η Περιφερειακή Διεύθυνση Α/θμιας & Β/θμιας Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας, το Περιφερειακό Κέντρο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Στερεάς Ελλάδας, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, το Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Εργαστήριο Μουσειακής Έρευνας και Εκπαίδευσης), η Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (Μ.Π.Σ. Δημόσια Ιστορία) και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Εργαστήριο Ιστορίας της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης). |
Βιβλιογραφία
- Γιαννακούρου - Χατζημανόλη Αιμιλία (1997), "Η αρχαία Λιβαδειά", Λιβαδειά: Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λεβαδέων
- Δήμος Χαιρώνειας (2007), "Λεύκωμα Χαιρώνειας, Αγ. Βλασίου, Θουρίου, Ανθοχωρίου, Πρ. Ηλία, Ακοντίου, Βασιλικών, Προσηλίου", Λιβαδειά: Πολύτυπο
- ΕΕΕΚ Λιβαδειάς (2017) "Επίσκεψη στο Λιοντάρι, στο Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Αρχαίο Θέατρο της Χαιρώνειας", Χαιρώνεια
- Τσάκου - Κονβερτίνο Τότα (2003), "Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας Βοιωτίας", Αθήνα: Εκδόσεις Πάραλος
- «Αρχαίο θέατρο Χαιρώνειας», ηλεκτρονικός πόρος (προσπελάστηκε 14/03/2018)
- «Αρχαιολογικό μουσείο Χαιρώνειας», Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, (φυλλάδιο)